Якуб Коласперевод с белорусского С. Сомовой
УЗБЕКИСТАНУ
Пришел мой час. Я покидаю Тебя, Узбекистан. И тяжко ласковому краю Сказать: «Прости — прощай». Иное небо надо мною Шатер раскинет свой, Очами ярких зорь весною Ты вспыхнешь предо мной. И всей душой своей почую Твоих степей простор. Я отблеск солнца поцелую С узбекских дальних гор. Припомню город — шумный, звонкий, И парки, и сады, Салар, узор арыков тонкий И тополей ряды. Я вспомню храм тиши, покоя — Заснеженный Чимган,— И по тебе душа заноет, Край гор, Узбекистан. В тяжелый час войны суровой Ты дал приют и мне, С узбеком мы слагали слово И песню о войне. И меч один мы с ним ковали На злобный вражий стан. Ты обогрел меня в печали, Мой брат, Узбекистан. Повеял снова ветер вешний Над нашею землей… Прими же, друг, ты с этой песней Привет прощальный мой.mytashkent.uz
Нарадзіўся Якуб Колас 3 лістапада (22 кастрычніка па старым стылі) 1882 года ў вёсцы Акінчыцы на Стаўбцоўшчыне ў сям'і лесніка. Сапраўднае імя - Канстанцін Міцкевіч. Раннія дзіцячыя гады прайшлі ў лесніковых сядзібах Ласток і Альбуць, што недалёка ад вёскі Мікалаеўшчына. У 1898 паступіў у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, якую паспяхова скончыў у 1902 годзе. Настаўнічаў у вёсках Люсіна Ганцавіцкага раёну (1902—1904), Пінкавічы Пінскага раёну (1904—1906). За рэвалюцыйную прапаганду ў 1906 годзе быў пераведзены з Пінкавічаў у Верхменскую народную вучэльню Ігуменскага павету. За ўдзел у нелегальным настаўніцкім з'ездзе 10 ліпеня 1906 года быў звольнены. Зімой 1906—1907 гг. жыў ва ўрочышчы Смольня, вёў прыватную школу. У траўні-чэрвені 1907 г. працаваў у газеце «Наша ніва» ў Вільні, быў загадчыкам літаратурнага аддзелу, але на загад паліцыі мусіў пакінуць Вільню. У 1908 годзе — праца ў прыватнай школе ў вёсцы Сані Талачынскага раёну. 15 верасня 1908 г. за ўдзел у настаўніцкім з'ездзе і нелегальную работу быў асуджаны на тры гады, адбываў пакаранне ў мінскім астрозе. У 1912—1914 гг. працаваў настаўнікам у 3-й прыходзкай навучальні ў Пінску.
У час першае сусветнай вайны разам з сям’ёй эвакуіраваўся ў Дзмітраўскі павет Маскоўскаё губерні, настаўнічаў у сяле Старыкава. Быў мабілізаваны ў армію (верасень 1915). Скончыў Аляксандраўскую ваенную навучальню (Масква, 1916). Служыў у запасным палку ў Пярмі. Летам 1917 у чыне падпаручніка накіраваны на Румынскі фронт, але цяжка захварэў і быў эвакуяваны ў горад Абаянь на Куршчыне, дзе жыла ягоная жонка з дзецьмі. Працаваў там настаўнікам, школьным інструктарам. Паводле дэкрэту Савецкага ўраду ў пачатку 1918 звольнены з войска як настаўнік.
На выклік ураду БССР у траўні 1921 пераехаў у Менск. Па прыездзе працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Народнага камісарыяту асветы, выкладаў у Мінскім беларускім пэдагагічным тэхнікуме, у Беларускім дзяржаўным універсітэце, чытаў лекцыі на курсах настаўнікаў, займаўся навуковай дзейнасцю ў Інстытуце беларускай культуры. З дня ўтварэння Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1 студзеня 1929 г.) быў яе нязменным віцэ-прэзідэнтам. У 1935 г. удзельнічаў у рабоце Кангрэсу ў абарону культуры ў Парыжы. У Вялікую Айчынную вайну жыў у Клязьме (пад Масквой), Ташкенце (жнівень 1941 — лістапад 1943), Маскве, займаўся творчай і навукова-грамадзкай дзейнасцю. У снежні 1944 г. вярнуўся ў Мінск. Быў сябрам ЦВК БССР (1929—1931, 1935—1938), дэпутатам Вярхоўнага Савету СССР (1946—1956) і БССР (1938—1956), з'яўляўся старшынёй Беларускага рэспубліканскага камітэту абароны міру. Акадэмік АН БССР. Сябра Саюзу пісьменьнікаў СССР з 1934 г.
Першыя літаратурныя спробы адносяцца да часу навучання ў Нясвіжскай настаўніцкай семінарыі — гэта верш і байка на рускай мове «Весна» («Вясна») і «Ворона и лисица» («Варона і ліса»), фальклёрны сшытак «Наша сяло, людзi i што робiцца ў сяле». У друку дэбютаваў вершам, напісаным па-беларуску «Наш родны край» (14 верасня 1906 г. газета «Наша доля»). У 1910 у Вільні выйшаў першы зборнік вершаў «Песьні-жальбы» (факсімільнае выданне ў 1982), затым — кнігі прозы «Апавяданні» (1912), «Родныя з'явы» (1914). У Пецярбургу ў 1913 асобнымі выданнямі выйшлі апавяданні «Тоўстае палена» і «Нёманаў дар», апавяданні вершам «Прапаў чалавек. Паслушная жонка. Грушы сапяжанкі» і «Батрак. Як Юрка збагацеў». У савецкі час выдадзены кніга апавяданняў «Казкі жыцця» (1926, 1-е выданне — Коўна, 1921), зборнік вершаў «Водгулле» (1922), паэма «Новая зямля» (1923), якая ёсць своеасаблівай паэмай вясковага жыцця, аповесць «У палескай глушы» (1923), зборнікі апавяданняў «Крок за крокам», «На рубяжы», «Першыя крокі», «У ціхай вадзе», паэма «Сымон-музыка» (усе ў 1925), аповесць «На прасторах жыцця» (1926, экранізавана ў 1929), аповесці «У глыбі Палесся» (1927), «Адшчапенец» (1932), «Дрыгва» (1934), зборнікі вершаў «Нашы дні» (1937), «Адпомсцім» (1942), «Голас зямлі» (1943), паэмы «Суд у лесе» (Масква, 1943), «Адплата» (1946), зборнік вершаў «Мой дом» (1946), паэма «Рыбакова хата» (1947), трылогія «На ростанях» (1955, інсцэнавана пад назвай «Навальніца будзе» ў 1958; экранізавана ў 1960—1961 гг.), зборнік вершаў «Жыве між нас геній» (1952) і інш. Няскончанай засталася паэма «На шляхах волі», распачатая ў 1926 г. Многія вершы Я. Коласа пакладзены на музыку.
Аўтар твораў для дзяцей — паэмы «Міхасёвы прыгоды» (1935), вершаванай казкі «Рак-вусач» (1938), зборнікаў вершаў «На рэчцы зімой» (1941), «Вершы для дзяцей» (1945), зборнікаў апавяданняў «У старых дубах» (1941), «Раніца жыцця» (1950). Апрацаваў шэраг беларускіх народных казак.
Аўтар п’есаў «Антось Лата» (1917, пастаўлена ў 20-х гадах), «Забастоўшчыкі» (1925), «Вайна вайне» (1927, канчатковая рэдакцыя ў 1938, пастаўлена ў 1937), «У пушчах Палесся» (1938, пастаўлены ў 1937), аднаактоўкі «На дарозе жыцця» (1917).
Выступаў у галіне публіцыстыкі і літаратурнае крытыкі. У 1957 г. выйшаў зборнік «Публіцыстычныя і крытычныя артыкулы». Выдаў падручнікі «Другое чытанне для дзяцей беларусаў» (Пецярбург, 1909) і «Методыка роднай мовы» (1926).
Пераклаў на беларускую мову паэмы «Палтава» А. Пушкіна, паасобныя творы Т. Шаўчэнкі, П. Тычыны, А. Міцкевіча, Р. Тагора й інш. Быў адным з рэдактараў «Русско-белорусского словаря» (1953).
Выйшлі зборы твораў у 7-мі (1952), 12-ці (1961—1964), 14-ці (1972—1978) тамах. Неаднаразова перавыдаваліся выбраныя творы (апавяданьні, вершы й паэмы).
Лаўрэат Дзяржаўнае прэміі СССР (1946) за вершы ваеннага часу, Дзяржаўнай прэміі СССР (1949) за паэму «Рыбакова хата».
www.vershy.ru
Якубу Коласу (Константину Михайловичу Мицкевичу) в 1926 г. было присвоено звание Народного поэта Белорусской ССР. Он родился 3 ноября 1882 г. в семье безземельного белорусского крестьянина-лесника. Детство поэта прошло в принеманской лесной глуши. Школы поблизости не было, и первые шаги в грамоте пришлось делать самостоятельно, «самоуком». Овладев грамотой, Колас увлекается баснями И. А. Крылова, пробует и сам писать басни.
В 1898 г. Колас поступил в учительскую семинарию в г. Несвиже. С 1902 г. Якуб Колас учительствует в начальных школах Полесья и выступает ходатаем по всем крестьянским делам. Нелегальные стихи Коласа начали распространяться в списках среди крестьян и сельской интеллигенции, а его заметки о беззаконии помещиков и местных властей появлялись под разными псевдонимами в демократической печати. В 1906 г. в белорусской газете «Наша доля» (вышло всего 6 номеров, после чего газета была закрыта) было опубликовано первое стихотворение Коласа «Край родимый», в котором он нарисовал живую картину угнетенной Белоруссии. В этом же году за революционную деятельность и участие в нелегальном съезде учителей Колас был уволен, а в 1908 г. приговорен к трем годам тюрьмы.
В Минском остроге Колас начинает писать поэму «Новая земля». В 1910 г. вышел первый сборник его стихотворений «Песни печали».
В последующие годы выходят книги рассказов Якуба Коласа «Рассказы», «Родные образы». Это были первые подлинно народные рассказы в белорусской литературе. В письме к украинскому писателю М. Коцюбинскому Горький писал: «В Белоруссии есть два поэта: Якуб Колас и Янка Купала — очень интересные ребята… Просто пишут, так ласково, грустно, искренно».
Послеоктябрьский период жизни Якуба Коласа знаменателен большой творческой активностью поэта. В 1922 г. он завершил крупнейшую в белорусской литературе поэму «Новая земля», которая по праву считается энциклопедией жизни белорусского крестьянства конца XIX в.
В многочисленных лирических отступлениях поэмы автор рисует красочные картины родной природы, на фоне которых развертывается жизнь бедных крестьян, их труд и борьба. Каждая страница поэмы согрета глубоким лиризмом, искрится народным юмором, привлекает образным и метким языком.
В поэме «Симон-музыкант» (1924) Колас с большим поэтическим мастерством и вдохновением показал трагическую судьбу народных талантов, обреченных царизмом на гибель. Герой поэмы — поводырь слепого нищего, одаренный скрипач Симон. Бедность не позволяет ему развить свой талант. Но он верит, что наступит иное время и он своей «задушевной игрой» сможет украсить жизнь трудового люда.
В советские годы Якуб Колас создает прозаическую трилогию о борьбе белорусского народа за свое освобождение, о роли интеллигенции, вышедшей из народных низов, в этой борьбе. Трилогия закончена в послевоенные годы и издана под общим названием «На росстанях». В лирических стихах Колас живо откликается на важнейшие события нашей бурной жизни. В то же время он пишет рассказы и сказки для детей, критические статьи и научные исследования по языковедению и литературе.
Героика партизанской борьбы в годы гражданской войны нашла яркое отражение в повести Коласа «Трясина».
В годы Великой Отечественной войны в партизанские отряды до глубокого тыла доходили пламенные стихи Коласа, напечатанные в листовках и фронтовых газетах. Они вселяли веру в победу над врагом, вдохновляли народных мстителей на новые подвиги.
В стихотворении «Голос земли» поэт писал:
Я слышу зов, земля родная!
Хоть песней я к тебе прильну.
Тебе я, сын твой, обещаю:
Недолго будешь ты в плену.
Твой лес объят весь шумом гневным,
Я вижу луч твоей зари.
Он солнцем заблестит полдневным,—
Есть у тебя богатыри.
(Перевод XI. Голодного.)
Земля, моя краіна!
Я чую прызыўны звон!
Прыміж хоць слова твайго сына —
Не доўгі будзе твай палон,
Шумяць гняўліва твае пушчы,
Трасуцца помстаю бары.
I дзень твой хмурны зрок
расплюшчыць —
Ёсць у цябе богатыры!
Белорусский народ неоднократно избирал своего поэта депутатом Верховного Совета СССР и Верховного Совета БССР.
Литературное наследство Якуба Коласа стало достоянием всего советского народа, для которого он жил и работал.
Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.
М. В. Исаковский (р. 1900) Александр Корнейчук (р. 1905).
de-ussr.ru
Якуб Коласперевод с белорусского С. Сомовой
УЗБЕКИСТАНУ
Пришел мой час. Я покидаю Тебя, Узбекистан. И тяжко ласковому краю Сказать: «Прости — прощай». Иное небо надо мною Шатер раскинет свой, Очами ярких зорь весною Ты вспыхнешь предо мной. И всей душой своей почую Твоих степей простор. Я отблеск солнца поцелую С узбекских дальних гор. Припомню город — шумный, звонкий, И парки, и сады, Салар, узор арыков тонкий И тополей ряды. Я вспомню храм тиши, покоя — Заснеженный Чимган,— И по тебе душа заноет, Край гор, Узбекистан. В тяжелый час войны суровой Ты дал приют и мне, С узбеком мы слагали слово И песню о войне. И меч один мы с ним ковали На злобный вражий стан. Ты обогрел меня в печали, Мой брат, Узбекистан. Повеял снова ветер вешний Над нашею землей… Прими же, друг, ты с этой песней Привет прощальный мой.САЛАР
Кораллы закат рассыпает, За облаком — солнечный шар. Шумливые волны бросает, Прохладою вея, Салар. Деревья зеленой стеною Его обступают кругом. Салар говорит с тишиною, Но только не знаю, о чем. И пташка, склонясь над водою, Глядит на широкий арык. Она подружилась с волною, А я к ней еще не привык. И мальвы, как в давние годы, Заткали некошеный яр. Гривастые желтые воды Кидает на камни Салар. За тополем серо-зеленым Колышется бледный пожар, И с поля поветрием знойным Несет на холодный Салар. Смеркается… Тише и тише Деревья на склоне шумят. Бесшумно летучие мыши Над темной водою летят. И час этой тихой печали — Вечернего сумрака дар. Молчат неизвестные дали, Шумит неумолчный Салар. На запад гляжу я сурово, Мне тяжко… Чего? Не пытай: Весь в пламени дымном, багровом, Мне видится милый наш край. Сижу я один, размышляю О наших скитаньях, судьбе, Стремлюсь я к родимому краю, Тужу я, мой друг, о тебе. И звезды взошли над волнами, Зажгли их сиянием чар. Ты знаешь, о чем вечерами Шумит монотонный Салар?mytashkent.uz
Нарадзіўся Якуб Колас 3 лістапада (22 кастрычніка па старым стылі) 1882 года ў вёсцы Акінчыцы на Стаўбцоўшчыне ў сям'і лесніка. Сапраўднае імя - Канстанцін Міцкевіч. Раннія дзіцячыя гады прайшлі ў лесніковых сядзібах Ласток і Альбуць, што недалёка ад вёскі Мікалаеўшчына. У 1898 паступіў у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, якую паспяхова скончыў у 1902 годзе. Настаўнічаў у вёсках Люсіна Ганцавіцкага раёну (1902—1904), Пінкавічы Пінскага раёну (1904—1906). За рэвалюцыйную прапаганду ў 1906 годзе быў пераведзены з Пінкавічаў у Верхменскую народную вучэльню Ігуменскага павету. За ўдзел у нелегальным настаўніцкім з'ездзе 10 ліпеня 1906 года быў звольнены. Зімой 1906—1907 гг. жыў ва ўрочышчы Смольня, вёў прыватную школу. У траўні-чэрвені 1907 г. працаваў у газеце «Наша ніва» ў Вільні, быў загадчыкам літаратурнага аддзелу, але на загад паліцыі мусіў пакінуць Вільню. У 1908 годзе — праца ў прыватнай школе ў вёсцы Сані Талачынскага раёну. 15 верасня 1908 г. за ўдзел у настаўніцкім з'ездзе і нелегальную работу быў асуджаны на тры гады, адбываў пакаранне ў мінскім астрозе. У 1912—1914 гг. працаваў настаўнікам у 3-й прыходзкай навучальні ў Пінску.
У час першае сусветнай вайны разам з сям’ёй эвакуіраваўся ў Дзмітраўскі павет Маскоўскаё губерні, настаўнічаў у сяле Старыкава. Быў мабілізаваны ў армію (верасень 1915). Скончыў Аляксандраўскую ваенную навучальню (Масква, 1916). Служыў у запасным палку ў Пярмі. Летам 1917 у чыне падпаручніка накіраваны на Румынскі фронт, але цяжка захварэў і быў эвакуяваны ў горад Абаянь на Куршчыне, дзе жыла ягоная жонка з дзецьмі. Працаваў там настаўнікам, школьным інструктарам. Паводле дэкрэту Савецкага ўраду ў пачатку 1918 звольнены з войска як настаўнік.
На выклік ураду БССР у траўні 1921 пераехаў у Менск. Па прыездзе працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Народнага камісарыяту асветы, выкладаў у Мінскім беларускім пэдагагічным тэхнікуме, у Беларускім дзяржаўным універсітэце, чытаў лекцыі на курсах настаўнікаў, займаўся навуковай дзейнасцю ў Інстытуце беларускай культуры. З дня ўтварэння Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1 студзеня 1929 г.) быў яе нязменным віцэ-прэзідэнтам. У 1935 г. удзельнічаў у рабоце Кангрэсу ў абарону культуры ў Парыжы. У Вялікую Айчынную вайну жыў у Клязьме (пад Масквой), Ташкенце (жнівень 1941 — лістапад 1943), Маскве, займаўся творчай і навукова-грамадзкай дзейнасцю. У снежні 1944 г. вярнуўся ў Мінск. Быў сябрам ЦВК БССР (1929—1931, 1935—1938), дэпутатам Вярхоўнага Савету СССР (1946—1956) і БССР (1938—1956), з'яўляўся старшынёй Беларускага рэспубліканскага камітэту абароны міру. Акадэмік АН БССР. Сябра Саюзу пісьменьнікаў СССР з 1934 г.
Першыя літаратурныя спробы адносяцца да часу навучання ў Нясвіжскай настаўніцкай семінарыі — гэта верш і байка на рускай мове «Весна» («Вясна») і «Ворона и лисица» («Варона і ліса»), фальклёрны сшытак «Наша сяло, людзi i што робiцца ў сяле». У друку дэбютаваў вершам, напісаным па-беларуску «Наш родны край» (14 верасня 1906 г. газета «Наша доля»). У 1910 у Вільні выйшаў першы зборнік вершаў «Песьні-жальбы» (факсімільнае выданне ў 1982), затым — кнігі прозы «Апавяданні» (1912), «Родныя з'явы» (1914). У Пецярбургу ў 1913 асобным
kinderbooks.ru
|
|
|
|
|
|
